SỰ TÍCH CON TẰM
Ngày xưa, có một người con gái tên là Tơ
cha mẹ đều mất sớm, phải đem thân đi ở hầu hạ một bà góa giàu có. Tánh tình của
bà chủ nhà ác nghiệt quá đỗi khiến một hôm thị Tơ phải bỏ trốn đi, chạy vào một
khu rừng, nghĩ bụng thà chết vào miệng thú dữ còn hơn là ở mãi trong cảnh khốn
khổ bị hành hạ hàng ngày. Thị Tơ đi được một quãng khá xa, phần bấy lâu nay ăn
uống thiếu thốn đuối sức, phần vất vả băng rừng lội suối, nên ngã ngất nằm trên
một tảng đá.
Thần núi ở đấy thấu rõ tình
cảnh đáng thương của cô gái hiền lành thơ ngây mới theo dõi che chở.
Khi thị Tơ bừng mắt tỉnh dậy
tưởng chừng mình như vừa qua một giấc chiêm bao. Cảnh vật chung quanh khác hẳn
lúc nàng ngất đi. Nàng thấy mình nằm ở trong một cái động, rêu trải mềm dịu như
nhung, dưới chân một giòng suối đang chảy qua kẽ đá êm đềm như tiếng nhạc.
Trước mắt nàng, vừa tầm tay với, vô số những trái cây ngon chín thắm lủng lẳng
ở dây leo buông xuống như rèm che cửa động. Đang đói khát sẵn, nàng đưa tay lên
hái ăn ngấu nghiến ngon lành.
Sau bữa ăn thanh đạm ấy,
trong người nàng cảm thấy khỏe nhẹ khác thường. Thần núi hiện hình một ông lão
râu tóc bạc phơ, tay chống gậy trúc bước đến gần nàng. Trông thấy cụ già phúc
hậu, thị Tơ vái chào kính cẩn. Ông lão làm ra vẻ ngạc nhiên, hỏi nàng ở đâu đến
đây, làm sao lạc lõng một mình giữa rừng núi hoang vắng. Thị Tơ chân thành kể
lại đầu đuôi mọi nỗi về kiếp sống đầy đọa của mình. Ông lão lắc đầu tội nghiệp
cho nàng rồi khuyên nhủ:
– Cháu trốn như vậy là phải.
Cháu cứ ở lại đây, có lẽ được yên thân hơn, có lão trông chừng cho.
– Thưa cụ, cụ là ân nhân của
cháu, xin cụ cho cháu được biết cụ ở đâu.
– Cả khu rừng núi này là nhà
của lão. Lão sống bằng nghề đốn củi, nên nay đây mai đó luôn. Cháu đừng lo
ngại, thỉnh thoảng có lão lại thăm. Nếu có việc gì cần đến lão, cháu cứ tới mỏm
đá này gọi “Ông tiều ơi” là có lão đến ngay.
Sáng hôm sau, ông lão trở lại
cho thị Tơ một bọc quần áo mới để thay bộ đồ cũ rách nát. Từ đó, thị Tơ sống
một cuộc đời thanh thản, tự do, không phải lo đến ngày mai, không buồn rầu nghĩ
đến ngày qua. Dần dần chim chóc, các thú trong rừng đến làm quen với nàng, ngày
ngày mang lại cho những trái cây ngon ngọt, quý lạ để dùng làm thức ăn. Sống
như thế, nhan sắc thị Tơ ngày một rạng rỡ như đóa hoa rừng đang độ tốt tươi.
Vào thuở bấy giờ, ở Thượng
giới có một vị thần đam mê khoái lạc, sau khi biến cõi thiên đình thành một
chốn trác táng rồi chán những lạc thú trên trời, thần tìm xuống trần gian. Nhờ
phép tắc siêu phàm, vị thần biến hóa ra đủ mọi hình dạng để cám dỗ đàn bà con
gái nhan sắc. Từ giới thượng lưu cho đến bình dân, thần hiện ra khắp nơi, khi
là vị quan trẻ đẹp, tài hoa lỗi lạc, khi là một thanh niên tuấn tú, phong nhã,
đa tình, để lôi cuốn bao nhiêu người đẹp vào trong vòng sắc dục. Không một
người đàn bà, con gái nào bị để ý đến mà tránh khỏi sức thu hút của thần để
khỏi rơi vào vòng đam mê. Thần đã chán chê khoái lạc trong giới thượng lưu xa
hoa, một hôm đi tìm lạc thú ở nơi thôn dã, qua khu rừng vắng, không một bóng
người, tình cờ gặp cô gái rừng xanh đang nô đùa với bầy chim cùng muông thú.
Sau phút sững sờ trước sắc đẹp của thị Tơ, lòng dục bùng cháy lên, thần mon men
rẽ lá tiến lại định vồ lấy người đẹp. Một tiếng chim kêu thất thanh, cả cô gái
cùng muông thú vội vàng bỏ chạy trước người lạ, thần ra sức đuổi theo. Thị Tơ
quen sống giữa thiên nhiên đã trở nên nhanh nhẹn khác thường, chạy đi như gió,
thần bèn giở phép phóng theo. Trong lúc thần sắp chụp được thì con nai lớn đến
quỳ xuống cho thị Tơ leo lên lưng mà thoát khỏi tay dâm thần.
Nai đưa tới động, thị Tơ sợ
hãi không dám bước ra ngoài nữa. Nàng trèo lên mỏm đá, gọi “Ông tiều ơi” ba lần
thì thấy ông lão hiện ra. Ông lão căn dặn nàng cẩn thận và trao cho nàng một
chiếc vòng ngọc, đeo vào tay có thể muốn tàng hình lúc nào cũng được. Nhờ thế
mà nàng tránh khỏi sự săn đón của vị thần muốn chiếm đoạt nàng.
Thấy công đeo đuổi của mình
không có kết quả, thua trí một sơn nữ, thần nổi giận thề quyết bắt nàng cho kỳ
được. Nhờ phép siêu phàm, thần giăng một sợi lưới rộng lớn với những sợ chỉ
thật nhỏ và thật chắc bao vây cả khu rừng. Cô gái không dè nên bị mắc vào lưới,
may nhờ một con bạch tượng dùng ngà đâm thủng, cứu thoát nàng một lần nữa. Nàng
gọi đến ông tiều. Ông lão lão hiện ra khuyên nàng lần sau có bị vướng lưới thì
kêu đến tên Phật Bà Quan Âm.
Vì sợ mắc bẫy nên đã lâu thị
Tơ không dám ra khỏi động. Nhưng rồi lòng ham muốn tự do chạy nhảy lại thúc
giục nàng đi. Lần này nàng hướng về phía khác để tránh sự theo dõi của vị thần
si tình. Song nhờ phép thần thông, vị thần biết được giờ nàng đi và nơi nàng
đến, nên giăng lưới trước bắt được. Nhớ lời ông lão dặn, nàng kêu đến tên Phật
Bà Quan Âm, thì nhiệm màu thay, tất cả các sợi chỉ lưới đều rút gọn lại thu
tròn bằng một hạt đậu lạc. Trong lúc nàng mở miệng gọi đến lần thứ hai thì trái
chỉ theo hơi nàng thở hút vào trong bụng.
Thấy phép tắc thần thông bị
một cô gái thu mất, lòng tự ái của thiên thần bị kẻ phàm trần trêu ngươi quá đỗi,
vị thần nổi trận lôi đình nghĩ cách trả thù. Lập tức thần nhắn gọi ngay Thiên
Lôi ở dưới quyền mình trước kia đến. Thần Sét rủ các bạn, thần Gió, thần Mưa,
thần Sấm, thần Chớp, cùng đến ra mắt. Vị thần mê gái liền nhờ Thiên Lôi giúp
mình đánh cho tan tành quần áo cô gái đang nô đùa với bầy thú giữa rừng kia,
song đừng làm hại đến người nàng. Thần Sét vâng lời, rồi chỉ trong nháy mắt,
giữa lúc cô gái đang vuốt ve mấy con nai con bên giòng suối, thì mây đen kéo
đến kín trời, gió nổi lên dữ dội, sấm dậy ầm ầm, chớp nhoáng chằng chịt, mưa
tuôn xối xả. Thị Tơ bỏ chạy về động, bỗng một tiếng sét nổ vang trời, rung
chuyển cả núi rừng nhắm bổ xuống người nàng. Thị Tơ không hề hấn gì, song lớp
quần áo che đậy người nàng đã tan biến đâu mất. Vị thần đứng trên một mỏm đá
cao chứng kiến cảnh tượng ấy, phá lên cười đắc thắng, rồi sôi nổi chạy về phía
người đẹp.
Nhưng thần lại phải thất vọng
một lần nữa, vì chiếc vòng ngọc đeo ở tay đã giúp cho thị Tơ thành ra vô hình.
Đêm xuống, thị Tơ khó nhọc
lần mò về đến trong động. Nàng thẹn thùng với tất cả chung quanh, tưởng chừng
như vật gì cũng có mắt đang tò mò nhìn mình. Trần truồng, nàng không dám gọi
đến ông lão hay lũ thú rừng quen biết đến cứu giúp. Nàng lui vào cuối động, rét
run lẩy bẩy. Tấm lưới thần đã nuốt vào bụng làm cho nàng khó chịu, nôn ra,
thành một đống chỉ mềm dịu, bền chắc. Lạnh quá, nàng lấy quấn vào người làm một
thứ mền đắp ấm áp. Thế rồi nàng dần dần tắt thở trong cái ổ chỉ êm dịu ấy.
Trước khi linh hồn rời khỏi thể xác, nàng thành khẩn nghĩ đến những kẻ nghèo
nàn, khốn khổ, thiếu quần áo che thân, phải chết lạnh lẽo như nàng, tự nguyện
sẽ giúp cho họ may mặc, đem những sợi chỉ này dệt thành quần áo. Vì thế mà nàng
chết đi hóa thành con tằm.
Để thực hiện lời nguyện ước,
hồn nàng mang theo đống chỉ tơ đến giăng ở ngọn cây dâu trong vườn Thượng uyển,
nơi hoàng hậu cùng vua thường ngự tới mỗi chiều. Khi hoàng hậu ngang qua, hồn
nàng mới nhả ra các sợi tơ vàng óng ánh tung bay cho gió mơn man. Hoàng hậu
ngạc nhiên hứng lấy, thấy chỉ tơ đẹp, ánh vàng, mềm dịu, bứt thử mới hay là sợi
tơ trông mong manh mà dẻo chắc lạ thường. Dâng lên vua xem, hoàng hậu ước mong
được mặc một chiếc áo dệt bằng những sợi tơ vàng đẹp ấy.
Nỗi mong ước của hoàng hậu
được nhà vua sai thực hiện. Tất cả những sợi tơ vàng trong vườn ngự uyển đều
được thu góp lại, bao nhiêu thợ dệt tài giỏi trong nước được triệu vào cung,
rồi chẳng mấy chốc, một tấm lụa vàng cực kỳ mềm dịu, bền chắc, rạng rỡ dâng lên
trước mắt vua. Hoàng hậu vui mừng sai cắt ngay cho mình một chiếc áo dài, để
hôm sau ra triều ngự cạnh vua. Cả triều sửng sốt trước vẻ đẹp của chiếc áo hàng
mới làm tăng thêm bội phần nhan sắc của người mặc. Vua mới cho triều thần hay
là chính hoàng hậu đã khám phá ra thứ chỉ tơ quý lạ đó, và cho phép các quan
cùng nhà giàu có trong nước được bắt chước hoàng hậu may mặc thứ hàng mới kia.
Từ đó nghề trồng dâu, nuôi
tằm bắt đầu nẩy nở, đáp lại nguyện vọng thiết tha của cô gái quê mùa thị Tơ.
Phơi sách, phơi bụng
Làng Quỳnh có một lão trọc phú. Lão này
đã dốt lại thích học làm sang, thỉnh thoảng mò đến nhà Trạng, đòi mượn sách.
Tất nhiên lão có mượn được sách về thì cũng biết gì đâu đọc. Quỳnh bực lắm, một
bận, thấy lão lấp ló đầu cổng, Quỳnh vội vác ngay chiếc chõng tre ra sân, cởi
áo nằm phơi bụng. Lão trọc phú bước vào, thấy lạ, hỏi:
– Thầy làm gì thế?
Quỳnh đáp:
– À! Có gì đâu! Hôm nay được
cái nắng tôi đem phơi sách cho khỏi khô mốc
– Sách ở đâu?
Quỳnh chỉ vào bụng:
– Sách chứa đầy trong này!
Biết mình bị đuổi khéo, trọc
phú lủi thủi ra về.
Bận khác, lão cho người mời
Quỳnh đến nhà. Để rửa mối nhục cũ, lão bắt chước, đánh trần, nằm giữa sân đợi
khách…
Quỳnh vừa bước vào, lão cất
giọng con vẹt, bắt chước…
– Hôm nay được cái nắng tôi
nằm phơi sách cho khỏi mốc
Bất ngờ Quỳnh cười toáng, lấy
tay vỗ bình bịch vào cái bụng phệ mà nói;
– Ruột nhà ông toàn chứa
những của ngon chưa tiêu hết phải đem phơi, chứ làm cóc gì có sách mà phơi!
Lão trố mắt kinh ngạc:
– Sao thầy biết?
Quỳnh lại cười toáng lên, lấy
tay lắc lắc cái bụng béo ụ ị của lão:
– Ông nghe rõ chứ? Bụng ông
nó đang kêu “Ong óc” đây này! Tiếng cơm, tiếng gà, tiếng cá, lợn… Chứ có phải
tiếng chữ, tiếng sách đâu. Thôi ngồi dậy, mặc áo vào nhà đi.
Lão trọc phú lủi thủi làm
theo lời Quỳnh, và ngồi tiếp khách một cách miễn cưỡng.